Passend onderwijs voor hoogbegaafde kinderen is in opkomst: de Leonardo scholen schieten als paddenstoelen uit de grond. Ook komen er steeds meer Plusafdelingen op scholen.
Waarom zou je als ouder voor een aparte school voor je hoogbegaafde kind kiezen? Het onderwijs in Nederland is toch voor iedereen bedoeld? Het heet toch niet voor niets Weer Samen Naar School (WSNS)?
Uit een onderzoek van 2008 van de AOB (Algemene Onderwijs Bond) is gebleken dat 80% van de leerkrachten een hoogbegaafd kind niet herkent en dat een zelfde aantal leerkrachten niet weet wat het hoogbegaafde kind nodig heeft.
Daar moet dus echt iets aan gedaan worden.
Een hoogbegaafd kind kan echter niet wachten op aanpassingen die jaren duren. 50 tot 80% van de hoogbegaafde kinderen zit niet lekker in zijn vel op school (Sociaal Cultureel Planbureau, 2006).
In 2007 is in Nederland de eerste Leonardo school gestart in Venlo. Dit naar het concept van Jan Hendrickx, een onderwijsman in hart en nieren.
Zijn concept was eigenlijk heel simpel: full time passend onderwijs voor het hoogbegaafde kind, aangeboden op de manier waarop hoogbegaafden denken en leren.
Het reguliere schoolprogramma wordt compact, dus in kortere tijd afgehandeld. Dat geeft ruimte voor veel andere vakken.
Een voorbeeld: is het op de gewone basisschool zo dat je het metrieke stelsel over meerdere schooljaren verspreid leert, op de Leonardo school leer je dat in een uur. Het is immers ook tig keer hetzelfde: factor 10 erbij of factor 10 eraf.
Dan hebben we het eigenlijk nog niet gehad over het grootste verschil tussen de gewone basisschool en de Leonardo school: de manier van leren.
In ons land is de leermethode van stapsgewijs iets opbouwen standaard in het onderwijs. Deze kinderen leren echter niet stapsgewijs, maar vanuit het geheel.
Niet beetje bij beetje de materie uitleggen en dan toewerken naar de eindconclusie – zoals bij het net genoemde voorbeeld, maar meer van “Jongens, dit is de eindbedoeling”. Dan kijken of ze het snappen.
Wat er nu in het onderwijs gebeurt, is dat hoogbegaafde kinderen mee moeten in het keurslijf van het Nederlandse onderwijs, dat maar voor 68% van de kinderen bedoeld is.
Van minderbegaafde kinderen verwachten we niet dat ze hier helemaal aan mee doen. Die krijgen een rugzak voor extra hulp als het te moeilijk voor ze is. Redden ze het zelfs niet met een rugzak dan is er in Nederland de mogelijkheid van speciaal onderwijs, zonder extra kosten voor de ouders.
Voor het hoogbegaafde kind, met een spiegelbeeld ontwikkeling ten aanzien van het minderbegaafde kind, zijn er geen standaard voorzieningen. Ouders mogen hopen op inzicht, expertise en inzet van de school. Bovengenoemde AOB onderzoekscijfers geven hier het manco in het systeem aan.
Soms hebben ouders mazzel en is er een Plusklas op school voorhanden. Dan kan het kind een dagdeel in de week wel krijgen wat het nodig heeft. Helaas is dat maar een paar uurtjes in de week. Ouders die geld hebben kunnen eventueel extra hulp buiten school inkopen via een particuliere Plusklas.
Voor een deel van de kinderen kan dit er voor zorgen dat ze het vol houden op de gewone school. Het is echter niet wat ze echt nodig hebben: full time passend onderwijs, oftewel een speciaal onderwijs school.
Het rare in Nederland is dat we er geen seconde aan zouden denken om ouders die een minderbegaafd kind hebben zelf de portemonnee te laten trekken. Het kind kan er toch niets aan doen en iedereen heeft toch recht op passend onderwijs.
Voor een hoogbegaafd kind ligt dit blijkbaar anders.
In tegenstelling tot in vele andere landen is hoogbegaafdheid hier een luxeprobleem. Ouders hebben mazzel met zo’n kind, die komt er vast wel uit zichzelf.
Een ander argument tegen speciaal onderwijs voor hoogbegaafde kinderen is dat het ze isoleert van de maatschappij. Ze zitten de hele dag als nerds bij elkaar en daar worden ze knap wereldvreemd van. De Leonardo afdeling woont echter in bij een gewone school, zodat men wederzijds iets van elkaar kan leren en de kinderen samen op het plein kunnen spelen.
In de praktijk blijken de Leonardo kinderen het heerlijk te vinden om met ontwikkelingsgelijken bij elkaar te zitten. Het gaat daardoor een stuk beter op het schoolplein, en ook daarbuiten. Dit omdat ze lekkerder in hun vel zitten omdat het keurslijf weg is, ze dat krijgen wat nodig is op een bij hun passende manier en ze niet langer de enige in de klas zijn die anders denken en zijn. Voor het eerst vinden ze dingen moeilijk op school.
Wetenschappelijk onderzoek van het Centrum voor Begaafdheidsonderzoek (CBO) en het Instituut voor Toegepaste Sociologie (ITS) van de Universiteit van Nijmegen (2005) heeft aangetoond dat het eigenlijk ook anders moet:
“de beste resultaten van onderwijsaanpassingen voor hoogbegaafde leerlingen worden gevonden waar de leerling buiten de reguliere groep werd geplaatst, bijvoorbeeld een plusklas of een aparte klas of school voor hoogbegaafde leerlingen; daar krijgen leerlingen een deel van of de hele week een ander, speciaal op hen toegesneden, onderwijsaanbod”
Ik ben dus voorstander voor speciaal onderwijs scholen voor hoogbegaafde kinderen, net zoals ik voorstander ben van speciaal onderwijs scholen voor minderbegaafde kinderen.
Het is alleen jammer voor het hoogbegaafde kind dat de regering het onderwijs voor het minderbegaafde kind wel volledig vergoedt en dat van hun niet.
Zolang dat niet zo is blijven we hangen in geroep dat het een luxe probleem is.
Dorien Kok
http://www.I-CARUS.info
Kind in ontwikkeling, door Dorien Kok 
Interessant artikel! Bedankt! Ik heb hier een paar vraagtekens bij. Je pleit voor speciaal onderwijs voor hoogbegaafde kinderen. Er wordt vaak uitgegaan van de driedeling: minderbegaafde, “gewone”, hoogbegaafde kinderen. Ik heb een beetje moeite met deze bestempelingen. Naar mijn idee is elk kind anders. Hoog/minder begaafdheid kan zich op verschillende manieren manifesteren. Een kind kan hoogbegaafd zijn op bepaalde gebieden en minderbegaafd op andere (of toch niet?). Misschien valt hoogbegaafdheid zelfs in elk kind te ontdekken als men goed genoeg zoekt? Omdat iedereen uniek is kom je, mijn inziens, toch tot een soort (in ieder geval gedeeltelijk) individueel onderwijs. Anders belandt men, om met jou woorden te spreken, misschien in “het keurslijf” van het hoofdbegaafdheidsonderwijs? Ik ben zelf geen onderwijzer, maar gewoon een vader, dus misschien praat ik onzin. Ik ben benieuwd naar je reactie.
Beste Leonid
Tussen de 2 vormen van het speciaal onderwijs zitten nog tussenafdelingen, voor de rugzak kinderen en de Plusklas kinderen.
Officieel zijn 5 er niveaus van zorg, naar beide kanten toe. Niveau 1 t/m 4 worden op de reguliere school afgehandeld. Voor hoogbegaafde kinderen heb je het over niveau 4 en 5.
Voor een meer/hoogbegaafd kind lopen de niveaus zo:
Niveau 0 Geen speciale zorg, alle kinderen dezelfde stof in hetzelfde tempo.
Niveau 1 Kortere instructie door de groepsleerkracht, waardoor meer tijd voor extra werk na de klassikale opdracht.
Niveau 2 Inperken van de oefenstof van het programma, meer tijd en ruimte creëren voor de extra opdrachten.
Niveau 3 Oefenstof basisvaardigheden nog mondjesmaat aanbieden. Vrijkomende ruimte ook voor werk buiten het onderwerp van de les of het vakgebied aanbieden (compacten en verrijken).
Niveau 4 Plusklassen. Leerlingen volgen op één of meerdere dagdelen van de week niet meer het standaard lesprogramma, maar gaan op de eigen school of elders aan de slag met projecten, zoals voorbeeld de Leonardo projecten.
Niveau 5 Verwijzing naar de Leonardo school. Afstemming programma op capaciteiten kind.
Dit laatste niveau is dus niet voor ieder hoogbegaafd kind bedoelt. Er zijn er zat die het in het reguliere onderwijs, met niveau aanpassing, redden. Helaas is er toch veel uitval doordat het onderwijs niet passend is, vooral door een gebrek aan expertise en door beperkingen voor de leerkracht – bijvoorbeeld door klassengrootte, klassensamenstelling en schoolbeleid.
De mooie van de Leonardoschool is ook dat een reguliere afdeling, of zelfs alle scholen van dat schoolbestuur , kunnen leunen op de Leonardo expertise over hoogbegaafdheid.
met vriendelijke groet
Dorien Kok
Dank je wel, Dorien, voor je uitleg! Het zit dus veel genuanceerder. Goed om te weten dat er dit soort scholen bestaan!
De indeling van 5 niveaus, komen deze overeen met de zogenaamde Ruf levels?
Beste William
Deborah Ruf heeft het over verschillende niveau’s van hoogbegaafdheid/ontwikkeling binnen de term meer- en hoogbegaafd, bovenstaand is van de onderwijsbehoeftes van die kinderen.
Toch denk ik dat je wel iets kan vergelijken.
Er zijn echter in de niveau 5 groep (Leonardoschool) ook nog gigantische verschillen tussen de kinderen. 130 is immers de minimumscore voor deze school.
Er is ook nog een spiegelkant aan deze 5 niveaus, naar mindere begaafdheid en aanpassing van het onderwijs daaraan. Zie http://leonardogooienomstreken.nl/wp-content/uploads/2010/08/Niveaus-van-zorg-Moeilijk-lerende-kinderen.pdf
Beste Dorien,
prettig om je artikel te lezen, je hebt het hele verhaal goed verwoord. Wat ik mis in de meeste discussies en artikelen is de urgentie van een goede oplossing. Je raakt het wel aan door te zeggen dat maar 16% van de hoogbegaafde kinderen een universitaire opleiding afrond. Dit is opmerkelijk, zou je denken, het zijn toch zeer intelligente kinderen? Kennelijk gaat er vaak iets mis onderweg. Dat is voor de kinderen vervelend of verdrietig, maar het is als maatschappij toch ook niet acceptabel? Wat gebeurt er met die kinderen, en zouden ze met de juiste begeleiding wel doorstuderen?
Het heeft, mijns inziens, naast het ‘top down’ leren ook te maken met het niet leren-leren op de juiste leeftijd, omdat in eerste instantie (vaak tot einde basisschool, soms tot einde middelbare school) alles vanzelf gaat. Er is geen uitdaging. Wat je ziet is dat er deuren dichtgaan. Kinderen raken hun interesse en enthousiasme kwijt, focussen op dingen die wel uitdagen, vaak is dat de computer.
Ik zou graag meer lezen hierover, maar merk dat de meeste informatie niet verder gaat dan hierboven beschreven. Misschien is de Leonardoschool niet de perfecte oplossing, maar het is de beste oplossing op dit moment. En het is voor veel kinderen de enige oplossing, na jaren van gedoe. Wat men vaak vergeet is dat je niet zomaar van school verandert, er moet echt iets aan de hand zijn. Mijn dochter zit in een Leonardoklas, ze werd binnen een paar maanden een ander kind!
Pingback: Tweets that mention Waarom speciaal onderwijs voor hoogbegaafde kinderen « I-CARUS, by Dorien Kok -- Topsy.com
Beste Dorien,
een erg interessant artikel. Ik ben student aan de Academische Pabo in Nijmegen en ben mij samen met klasgenoten aan het verdiepen in het Leonardo onderwijs en met name de discussie rondom dit onderwerp. Ik merk dat deze voornamelijk rond de financiering ligt. Ik vraag mij af of ouders van kinderen met extra zorg niet zoiets hebben van: Leuk dat passend onderwijs, mijn zorgenkind zit nu in een klas met 30 kinderen. En deze hoogbegaafde kinderen krijgen alle aandacht die ze nodig hebben in een klas van maximaal 16.
En leren de zwakbegaafdere kinderen in het passend onderwijs juist niet van deze kinderen?
Is het ook niet de bedoeling dat leerkrachten in staat zijn om elk kind passend onderwijs te bieden. Waarom kunnen leerkrachten in het reguliere onderwijs deze kinderen niet genoeg aandacht geven?
Ik vind de Leonardo scholen echt een heel goed initiatief, dus u moet mij niet verkeerd begrijpen. Maar ik vraag mij af of deze discussie spelen en of u daar wat meer van weet.
Met vriendelijke groet,
Manon Verhoeven
Beste Manon
Ik snap je vragen.
Het zou fantastisch zijn als elk kind in een reguliere klas terecht kon en de leraar er ook helemaal de know how voor had.
Ieder kind heeft recht op passend onderwijs,hoe het ook in elkaar zit.
Leerkrachten voor de Leonardoschool worden bekeken op een link die ze hebben met die kinderen, door opleiding, eigen begaafdheid of bijvoorbeeld veel ervaring op dit gebied.
In het andere, reeds erkende, soort speciaal onderwijs is er ook sprake van kleinere klassen. Dat wens je ieder kind toe. Is een kwestie van keuzes van de politiek.
In leerkrachtenopleidingen is nauwelijks aandacht voor hoogbegaafdheid. Dat begint nu pas te komen.
Minderbegaafde kinderen hebben een hele andere manier van denken en leren. Dat kun je hier nalezen. http://leonardogooienomstreken.nl/over/leonardo-school-hoogbegaafdheid/positionering/ Ze hebben dus ook een andere aanpak nodig.
groet
Dorien
Beste Dorien,
In mijn omgeving heb ik te maken met hoogbegaafden, zowel kinderen als volwassenen. Bij de volwassenen zie ik dat een aantal van hen niet uit de verf komen, omdat ze qua opleiding en werk niet goed zijn terechtgekomen. (lees: laag betaald en routinematig werk). Gevolgen: stress, veel naar de dokter (en dat terwijl we in ons land de medische kosten willen beteugelen), burning-out en werkloosheid.
Kinderen lopen vaak heel erg vast op school. Bij een paar heeft dat te lang geduurd en dat heeft tot ernstige problemen geleid (vertrouwen in school geheel kwijt, demotivatie voor schools leren, vlucht in gamen met alle gevolgen van dien). Andere kinderen die naar Leonardoscholen enzo kunnen, zie ik opbloeien. Ouders kunnen weer op adem komen, functioneren weer beter op hun werk. Hoezeer ontregelde kinderen het gezinsleven ontregelen en hoe de economie dááronder mogelijk lijdt…….Hoe dacht men trouwens meer ouders aan het werk te krijgen als hun hoogbegaafde kinderen ontregeld en ziek thuis hangen? Eén van de ouders heeft er een dagtaak aan hulp te regelen! Intussen lokken bedrijven buitenlands talent met aantrekkelijke, kostbare regelingen, terwijl de jeugd met honger naar kennis verkommert óf hun ouders vaak krom moeten liggen voor hoge eigen bijdragen voor passend onderwijs.
Met vriendelijke groet, Marjan
Beste Marjan,
Je reactie is al twee jaar oud, maar dank je voor het verwoorden.
Ik zelf geloof er niet in dat hoogbegaafden “het wel redden” in het reguliere onderwijs. De aanpassingskrachten/ noodzaak om te overleven en het zo wel te redden zijn sterk.
Inmiddels knokkend voor mijn dochter kom ik aan de lopende band mensen tegen die het niet gered hebben, al leek dat wel zo op de basisschool. Niet leren leren, niet om leren gaan met de gevoeligheid en het niet begrijpen dat jouw idee over vriendschap en oprechte inleving eigenlijk niet de bedoeling is ofzo. Ook presteren en werken de meesten onder hun potentie, want er is geen diploma. Zelfbeeld en -vertrouwen zijn aangetast.
Netjes en beleefd leven in een wereld vol ikke ikke ikke en veel helpen op school is ook zo een kenmerk, maar dan altijd degene zijn die iets niet krijgt of vergeten wordt of opnieuw geconfronteerd worden met onbegrip, zoals vroeger, want je kind komt in het nauw en de omgeving vindt het allemaal maar overdreven en een luxe probleem en je moet niet zo pushen. En dan:
Kinderen van deze mensen redden het niet in het reguliere onderwijs, juffen raken in een kramp en geven niet thuis, de noodzaak van het speciaal onderwijs komt om de hoek en dan: is het er niet, of je moet een verplichte eigenbijdrage leveren anders bestaat het volgend jaar niet meer en de minister zegt: Leonardo of soortgelijk onderwijs is een vrijwillige keuze. Vrijwillig? Waar kunnen deze kinderen dan naar toe?
Herkenbaar, Dorien, je verwoordt het goed! Ik heb 2 kinderen op het Leonardo onderwijs gehad, inmiddels zitten die op een reguliere middelbare school. Hoewel ook binnen het Leonardo-onderwijs nog veel ontwikkeld en verbeterd moet worden is het een wereld van verschil voor deze kinderen om zich geaccepteerd en begrepen te voelen. En dat is wat je ieder kind toewenst!
Pingback: Mijn blog « I-CARUS, by Dorien Kok
Pingback: Er is geen weg terug na passend onderwijs. « I-CARUS, by Dorien Kok
Hallo Dorien,
Goed verhaal. Ik ben wel van mening dat we moeten blijven streven naar verbetering op guliere scholen, zowel voor kinderen met een leer- of gedragsprobleem als voor begaafden. Daarbij moeten we denken aan deskundigheidsbevordering van docenten en programma’s voor die groepen leerlingen. Ik vrees dat we er met de huidige bezuinigingen niet omheen kunnen deze kinderen in onze gewone klassen op te vangen en ik denk dat we ook veel meer kunnen dan we nu doen. Ze thuis laten zitten is geen optie. Zoals je weet (zie mijn blog) hebben we op mijn school gekozen voor verbreden voor de begaafden en differentiatie in de klas. Misschien nog niet genoeg, maar het is een eerste stap.
Beste Dick
Ik ben het met je eens dat we moeten blijven streven naar verbetering op reguliere scholen, zowel voor kinderen met een leer- of gedragsprobleem als voor begaafden. Daarbij inderdaad ook deskundigheidsbevordering van docenten en programma’s voor die groepen leerlingen. Echter ik zie een duidelijk niveau verschil tussen meerbegaafd – op te vangen via regulier onderwijs/plusklassen en hoogbegaafd – dit op niveau zoals nu speciaal onderwijs heet voor kinderen met leer- en gedragsproblemen.
Zie niveaus van zorg genoemd in een van mijn reacties.
Hoi Dorien,
bedankt voor je heldere verhaal.
Heb je misschien een link naar de onderzoeken die je noemt? Of een uitgebreidere bronvermelding?
Alvast bedankt,
groet,
Aaf
Beste Aaf,
De onderzoeken staan hier tussen. http://www.yurls.net/nl/page/769597
Met vriendelijke groet
Dorien Kok
Dank je wel Dorien voor je artikel
Beste Dorien,
Leonardo onderwijs zou gewoon moeten zijn/worden. In Amsterdam is er gewoon geen afdeling van!!! Belachelijk toch!!! Wel 2 Amos Unique afdelingen.
Maar daarvoor moet je je knip trekken!! En wordt het goed bedoelde plan teniet gedaan! Want dat wordt elitair onderwijs! En daar hebben we niets aan!
Dat is pas de HB kinderen aan de kant zetten! Passend onderwijs was het
toch? Voor iedereen!
Mooi verhaal heb je neer gezet!
Brigitte. Leonardo mens.
Hartelijk bedankt Dorien!!
Veel herkenning en dat geeft rust.
Ook veel Leonardo info, en dat is voor ons een eye opener.
Onze zoon is nog maar net 4 jaar, en zit dus ook nog geen kwartaal op school, maar alle tekenen zijn aan de wand dat hij ontzettend onbegrepen word. Heel lastig dat juffies uit eigen referentiekader er direct vanuit gaan dat het juist om een minder begaafd kind zou gaan. Mij is het label om het even, ik wil gewoon dat mijn kind zichzelf kan zijn (incl zijn hooggevoeligheid) en de juiste begeleiding en kennis aangereikt krijgt, naar zijn behoefte.
Op een persoonlijke noot; herkende jij het HB stuk ook al bij je dochter op deze jonge leeftijd, Dorien? Of word het pas zichtbaarder na mate een kind langer(!) z’n draai niet vindt op de basisschool?
Cheers, maaike
@Dorien
Een mooi en pakkend verhaal waar echt een mooie gedachte van uit gaat. Dank daarvoor. Mijn vraag is wel of onderwijs voor hoogbegaafde kinderen niet pas op latere leeftijd echt aan te raden is(?) Toen ik stagiair was op een basisschool in Amsterdam Oud-Zuid maakte ik mee dat meedoen met klasgenootjes van alle niveaus toch die broodnodige sociale vaardigheden geeft aan hoogbegaafde kinderen, waarbij hun emotionele intelligentie gesterkt wordt. Wat vindt de lezer hier van? Ik ben benieuwd..
http://www.instituutschreuder.nl
Beste Peter,
Dank voor je reactie. Onderzoek (oa Mooij, Hoogeveen, Driessen, Van Hell & Verhoeven, 2007) heeft aangetoond dat er duidelijk positieve effecten optreden bij een klassamenstelling gericht op bijvoorbeeld specifieke leerarrangementen voor hoogbegaafde leerlingen. Een algehele invulling hierop via homogene schooltypes en klassen is in het nadeel van sommige leerlingen in het voortgezet onderwijs, met name voor allochtone kinderen uit zogeheten lagere sociaal-economische milieus.
Met je opmerking ‘dat meedoen met klasgenootjes van alle niveaus toch die broodnodige sociale vaardigheden geeft aan hoogbegaafde kinderen, waarbij hun emotionele intelligentie gesterkt wordt’raak je een hardnekkige mythe over hoogbegaafdheid. Hoogbegaafde kinderen ontwikkelen zich sociaal en emotioneel anders dan niet hoogbegaafde kinderen, niet per se zwakker of minder. We moeten hun ontwikkeling dus niet vergelijken met die van niet-hoogbegaafde kinderen. Veel hoogbegaafde kinderen voelen zich ook al op jonge leeftijd ongelukkig en geïsoleerd, omdat er bijvoorbeeld geen peergroupcontacten zijn – kinderen met wie ze zichzelf kunnen vergelijken en aan wie ze zich op kunnen trekken. Ze zien al vroeg de verschillen tussen zichzelf en leeftijdsgenoten.
Zie https://platformontwikkelingsvoorsprong.files.wordpress.com/2014/02/kpc-blokjes.png
Groet
Dorien