We gebruiken de hele dag taal, maar wat weten we er eigenlijk van? Op school zijn we er uren mee bezig: welke regels zijn er, hoe schrijf je een woord zoals het hoort. Moeilijke woorden en teksten leren lezen, schrijven en begrijpen.

Taal is niet nieuw voor je als je op school komt. Je hebt in de jaren er voor al een aardige woordenschat opgebouwd, weet al op jonge leeftijd welke woorden je wel of niet in bepaalde situaties kunt toepassen en wat de juiste woordvolgorde is. Je ontwikkelt je daar op een natuurlijke manier in, breidt je woordenschat in de loop der jaren uit.

Taal is een communicatiemiddel. Jij kunt aan een ander duiden wat je wilt, nodig hebt. Andersom ook. Taal helpt je om elkaar te begrijpen, informatie te geven en emotie te duiden. Je kunt ervaringen en belevenissen met elkaar delen door taal. Het is dus goed dat er taalafspraken zijn, om het communiceren zo goed mogelijk te laten verlopen. Met ‘handen en voeten’ kom je op vakantie in een ander land ook best wel ver, maar in het dagelijks leven is dat natuurlijk niet afdoende.

Inzicht geven aan kinderen in wat taal eigenlijk is helpt kinderen in hun taalontwikkeling. Inzicht over hoe ze zelf met taal omgaan ook. Zeker ten aanzien van spelling. Veel kinderen vinden spelling lastig: je moet zoveel afspraken onthouden. En er zijn zo veel uitzonderingen! Taal is ook best wel vaak onlogisch.

Kinderen die problemen hebben met het juist spellen lopen vaak ook tegen leesproblemen aan. Wanneer kinderen hun eigen teksten en boeken kunnen kiezen – die aansluiten bij hun ontwikkeling of interesses, zijn ze automatisch ook veel meer gemotiveerd om te lezen. En dan kan zelfs een Donald Duck pocket het juiste leesvoer zijn!

Best wel veel kinderen – daarnaast ook volwassenen – weten niet hoe ze de spellingregels correct toe moeten passen. Ik werk met kinderen aan hun taalinzicht, zonder het regels leren in de klas te verstoren.

In de sessies die ik met kinderen doe, in bijzijn van een ouder en bij voorkeur ook van de leerkracht, IB-er of directeur van de school, gaan we niet alleen schriftelijk aan de slag met taal. We praten er ook over. Mijn eerste vraag aan het kind is dan: hoe schrijf jij woorden. Schrijf jij ze net zoals ik het liefst met je oren?  ‘Huh?’ Is dan meestal hun eerste reactie. Ook van de volwassenen.

Schrijf jij ook met je oren. Schrijf jij woorden zoals je ze hoort. Veel kinderen doen dit. Na even nadenken komen ze zelf ook vaak met ‘ik schrijf zoals ik de woorden hoor, dus ik schrijf woorden met mijn oren.’ En dan gaan we praten over taalafspraken en het nut daarvan. En over het nut van woordenboeken.

Over de dubbele a, e, o en u. Ook over de dubbele i. Is net een vergeten groente, maar bestaat ook in het Nederlands. Vroeger werd de i nog vaak zonder punt geschreven, wat bij een verdubbeling verwarring gaf met de u. Sinds het jaar 1804 hebben we daarom de lange ij, gewoon een staartje aan de tweede i. Hiermee kan ik laten zien dat taal iets is wat veranderd, maar dat dit niet over één nacht ijs gebeurt. Dat dit een natuurlijk proces is. Net zoals het ontstaan van straattaal of sms-taal, wat we niet voor alles gebruiken.

Taal leren door verbindingen te leggen, er mee te spelen in plaats van er alleen oefeningen in je schrift mee te doen na aanleiding van een nieuw aangeleerde spellingsregel.

Hoe schrijf jij het woord station. Ik kan tig manieren bedenken. Volgens het woordenboek is echter maar één manier goed. Als je ‘stasjion’ zou schrijven, zou ik je dan op de verkeerde plek ophalen of begrijp ik dan prima wat je bedoelt?

Naast schrijven met hun oren schrijven kinderen soms ook met hun ‘denk’. Zeep met een s bijvoorbeeld, omdat zeep altijd zacht is en de s ook. Dit bij een 15-jarige VWO-er.

Zelfs goede lezers kunnen problemen hebben met spelling, omdat dit veel moeilijker is dan lezen. Correct spellen is zeer belangrijk. Het niet juist gebruiken van de spellingregels kan een oordeel uitlokken over de schrijver. Online zie je dit heel veel. Het oordeel over de schrijver is meestal niet aardig, betreft meestal diens vermeende intelligentie. De aandacht gaat dan ook niet meer naar de inhoud van de tekst. Incorrecte spelling in je sollicitatiebrief kan er zelfs voor zorgen dat je de baan niet krijgt die je graag wilt.

Problemen met spelling zegt echter niets over intelligentie. De knapste koppen uit de hele wereld hebben hier problemen mee.

Het mooie is dat kinderen meer openstaan voor het aanleren van spelling als je het waarom van spelling uitlegt. Geldt toch immers voor alles wat je een kind wil aanleren? Inzicht helpt bij hun motivatie voor taal.

En na het uitzoeken van hoe je het woord station volgens het woordenboek schrijft blijkt het woord niet eens zo moeilijk. Werken we er zelfs aan dat het kind het achterstevoren kan spellen, zodat we zeker weten dat het woord goed bewaard wordt in het hoofd. En als je deze techniek van woorden visueel in je hoofd bewaren door hebt zijn de mogelijkheden eindeloos. Dan zijn veel woorden zelfs te makkelijk en ga je zelf opzoek naar andere woorden om visueel te bewaren, achterstevoren te spellen. Autoventieldopje bijvoorbeeld, of voor de echte durfal de langste plaatsnaam van Nederland: Gasselteboerveenschemond. Deze komt van een 16-jarige, die wilde groeien en dus op zoek was naar uitdaging. Hij kwam bij mij omdat hij zich door zijn taalontwikkeling niet staande kon houden op school.

Voor mij betekent een dyslexieverklaring niet dat je taalzwak bent, maar dat we het taalaanbod anders moeten brengen, zodat je inzicht, verbindingen en gereedschappen krijgt. Dit zodat je relatie met taal verbetert. Zo is taal leren echt leuk. Niet alleen spelling leren volgen regels en oefeningen maken. En het mooie is: dit kan ook gewoon in de klas!

Dorien Kok
http://I-CARUS.info