In het nieuws deze week: ‘Scholen schenken deze week extra aandacht aan pesten’

In eerste gedachte: fijn! Daarna: eigenlijk vreemd dat het nodig is dat je extra aandacht aan pesten moet besteden. Is dat niet een beetje omgekeerde wereld? Horen we eigenlijk de focus niet te zetten op hoe we met elkaar omgaan en dat niet extra in één week maar 24/7? Thuis, in school en daarbuiten? Wij maken immers de maatschappij!

Pesten is een proces is waarbij herhaaldelijk en aanhoudend negatieve handelingen die school/werkinhoudelijk-, persoons- of isolatiegericht kunnen zijn. Alles, ook kleine incidenten, is een optelsom. Het start vaak met een incident, waarna herhaling plaatsvindt. De gepeste persoon (kind, ouder of teamlid) wordt gebrandmerkt en/of geïsoleerd. Als hier niet goed op ingegrepen wordt, door niet juist signaleren en/of valideren van wat er gebeurt is kan het zelfs zijn dat de gepeste persoon als dader wordt gezien, ook door diegene die in moet grijpen. Uitsluiting, ook door diegene die moeten ingrijpen, kan het gevolg zijn. Te vaak hoor ik dat kinderen die gepest worden van school moeten veranderen omdat er in school niets voor ze veranderd. Voor volwassenen geldt hetzelfde ten aanzien van hun werk. 

Onderwijsinstellingen hebben plichten en verantwoordelijkheden voor veiligheid in de school. In een pestprotocol staat wat de school onder pesten verstaat. En hoe zij pesten probeert te voorkomen en hiertegen optreedt. Probleem is echter dat een veilige school en maatschappij niet geregeld kan worden vanuit oplegging vanuit Den Haag. Wij, de mensen, moeten het doen – vanuit eigen gedrag als voorbeeld.

Laten we niet werken aan anti-pestbeleid maar gaan praten over hoe we in vervolg met elkaar omgaan. Kinderen, team en ouders samen. Omgangsafspraken. Positieve benadering. Goed gedrag zelf uitdragen. Normen en waarden. Waar veiligheid de basis is. Waar iedereen zich op zijn of haar gemak voelt. Ik benader jou zoals ik zelf benaderd wil worden.

Laten we elkaar aanspreken op gedrag, als ouder niet zeggen: ‘dat is de taak van school’, als leerkracht, directeur of bestuurder niet zeggen ‘hier wordt niet gepest’ of ‘pester en gepeste – beiden evenveel schuld’. Zelf meegemaakt met een juf toen ik ingreep bij een zwaar lichamelijk incident op een schoolplein: ‘sorry, ik had hier geen tijd voor’, was de reactie toen ik de volgende dag navraag deed naar de afloop. Welk signaal geef je dan als volwassenen aan de kinderen. Laten we ook niet het gepeste kind verder in een hoek zetten door die naar een weerbaarheidstraining te sturen, alsof er niet gepest zou worden als een kind weerbaarder zou zijn.

Laten we allemaal de verantwoording nemen voor elkaars gedrag. Samenwerken richting een balans in wat wel of niet mag. Ongewenste omgangsvormen openlijk bespreken. Elkaars voorbeeld zijn. Gedrag spiegelen naar elkaar. Respect hebben voor elkaars eigenheid. Elkaar aanspreken op straat op gedrag. Ik krijg vaak te horen dat laatste te gevaarlijk is, blijf het echter doen. Niets doen betekent namelijk dat er niets verandert.

Voor school niet een anti-pest protocol, die er eerst bij gepakt moet worden als er iets naars gebeurt of het uit de hand loopt, maar omgangsafspraken – die je met z’n allen opstelt. Automatisch reageren omdat bepaald gedrag gewoon niet hoort en gecorrigeerd moet worden, direct op de plek waar het gebeurt. Intrinsiek, dus van binnen uit. Niet aangeleerd vanuit een protocol. Te vaak heb ik gehoord ‘dat gebeurt bij ons niet’, of ‘we hebben het protocol gevolgd en dus alles gedaan wat we konden doen’.

Wij als volwassenen hebben daar een voortrekkersrol en voorbeeldfunctie in. Ik hoop dus volgend jaar in elke schoolgids een stuk te lezen over hoe men met elkaar om denkt te gaan. Met een stappenplan voor als men er naast zat, niet goed gesignaleerd of gevalideerd heeft.

Startpunt? Realiseren dat pesten bestaat, overal en altijd. Ook in jouw omgeving. Maak een anonieme enquete voor leerlingen, ouders, team en bestuur over ongewenst omgangsnormen. In een bedrijf kan dit ook. En ga daarna – als je na het lezen van de uitkomsten bent bijgekomen van de schrik – met z’n allen aan de slag hiermee. Bewustwording is het startpunt van verandering.

Bron afbeelding: Ministerie OCW.