Februari 2013,
Aanvulling november 2014 ‘Wie schrijft onthoudt beter’
Aanvulling 17 maart 2015 ‘Wie schrijft er nog met een pen’. In 2016 schrappen Finse scholen de schrijflessen
Aanvulling 3 september 2015 ‘Schrift of scherm: hoe leren kinderen het meest.’ De wetenschap geeft antwoord.
Aanvulling 17 april 2016 ‘Attention students, put your laptop away.’
Aanvulling 11 juni 2016 ‘Deze docent geeft oldschool college: krijt in plaats van digibord’
Aanvulling 23 januari 2018 ‘Je hoofd wordt een trage computer als je niet genoeg schrijft’

Begin 2013 in het nieuws: ‘Steeds meer basisscholen gebruiken tablets.’ 

Hoewel we nog nauwelijks weten wat de effecten zijn op de leerprestaties, gaan steeds meer scholen er mee aan de slag. Als voorbeeld in het nieuwsitem basisschool De Delta in Assendelft. Op deze school leren kinderen alleen nog maar schrijven in blokletters. Verder worden er in Nederland Steve Jobs scholen gestart, waar de iPad een grote rol spelen.

Grote vraag is nu: wat kunnen de gevolgen zijn van minder schrijfonderwijs?

Eerst maar eens antwoord op de volgende vraag:

Hoe is de stand van zaken nu in het Nederlandse schrijfonderwijs?

Daar heeft de Onderwijsinspectie (2010) naar gekeken. Momenteel neemt de verbetering van de basisvaardigheden taal (en rekenen) een centrale plaats in binnen het onderwijsbeleid. De inspectie concludeert over schrijfonderwijs dat “de kwaliteit van het schrijfonderwijs op verschillende onderdelen te wensen overlaat. Het schrijfonderwijs en de deskundigheidsbevordering van leraren hebben in het algemeen geen hoge prioriteit. De hedendaagse taalmethoden besteden weliswaar meer aandacht  aan procesgericht schrijfonderwijs, toch vertoont het schrijfonderwijs op essentiële onderdelen nog steeds tekortkomingen. In het perspectief van het totaal aantal uren dat scholen doorgaans aan taal en lezen besteden, steekt de tijd voor schrijven schril af. Uit het onderzoek blijkt dat 60% van de scholen naar schatting maximaal 45 minuten per week aan schrijven besteedt. Het volgen van de voortgang van de schrijfontwikkeling van de leerlingen en het analyseren daarvan staan nog in de kinderschoenen. Ook mondelinge communicatie, binnen het totale palet van het taalaanbod, krijgt minder aandacht.”

Achterstand dus. Moeten we met de tablet toekomst die in het verschiet ligt nog wel investeren in schrijfonderwijs? Ja!

Vele studies (oa door Virginia Berninger ) tonen aan dat handschrijven belangrijk is voor de ontwikkeling van de hersenen en cognitie – het helpt met de ontwikkeling van de fijne motoriek, het zich uitdrukken, het creatief denken en het vormen van ideeën. Onderzoek van Berninger laat bijvoorbeeld zien dat (aan elkaar) schrijfbewegingen grote activiteit geeft in die gebieden van de hersenen die betrokken zijn bij het denken, taal en kortetermijngeheugen. Letters oefenen veroorzaakt ook meer activiteit  in de hersenen. Het is zelfs zo dat een goed handschrift je slimmer doet lijken. Het is dus zeer belangrijk om je handschrift te oefenen, verzorgen en onderhouden.

Ook wordt er in onderzoeken gewezen op de link tussen schrijven en lezen: stoppen we met schrijven dan zou ook onze leesvaardigheid erop achteruit kunnen gaan.

Schrijven is een complex denkproces: je start met het slijpen van je potlood of zoeken naar je favoriete pen, het krassen in de tekst als je de juiste woorden niet kunt vinden, het verfrommelen of verscheuren en eventueel boos weggooien van je geschreven blad als het niet lukt. Schrijven doe je met je hele lichaam. Schrijven gaat ook sneller dan typen.

Investeren in schrijfonderwijs is dus investeren in de sensorische en motorische ontwikkeling. Dit zorgt voor een kind dat in balans is en zich optimaal kan ontwikkelen. Zeker nu ook het buitenspelen verdrongen wordt door binnen blijven en bezig zijn met beeldschermen.

Schrijven gaat ook niet verdwijnen, immers: wat als je geen tablet bij de hand hebt, je accu leeg is of er geen internetverbinding is?  Handschrift is ook emotie: wil je liever een met de hand geschreven liefdesbrief of een e-mail of printje.

Ik zie eerder het toetsenbord verdwijnen en verwacht een opmars op het gebied van spraakherkenning. Dat laatste duidt ook het belang van investeren in mondelinge communicatie in het onderwijs.

Ik zie heel veel voordelen in het gebruiken van tablets om de kinderen de vaardigheden van de 21e eeuw te laten verwerven.

Ik pleit daarom voor èn-èn gebruik: de tablets maar blijf ook schrijven! Investeer in beide.

Aanvulling

Wie schrijft, onthoudt beter
Artikel in de Volkskrant 4-6-2014
MARIA KONNIKOVA / NEW YORK TIMES

‘When children drew a letter freehand, they exhibited increased activity in three significant areas of the brain, which didn’t happen when they traced or typed the letter.’

Het Engelstalige origineel van dit artikel, met een directe link naar de genoemde onderzoeken, is hier te lezen: What’s Lost as Handwriting Fades 

Wie schrijft er nog met een pen
Artikel op NOS.nl 17 maart 2015

‘In 2016 schrappen Finse scholen de lessen in schoonschrift. Finse kinderen schrijven dan niet meer met een pen. In plaats daarvan krijgen ze les in typen, dat de Finnen veel belangrijker vinden’.
Lees hier verder.

Schrift of scherm: hoe leren kinderen het meest.
Artikel in HP de Tijd 3 september 2015

‘We nemen steeds minder vaak pen en papier ter hand. Computers en smartphones zijn niet weg te denken uit ons leven en duiken ook vaker op in het onderwijs. Is dat een goede trend of moeten we niet te hard van stapel lopen?’ De wetenschap geeft antwoord.
Lees hier verder.

Attention students, put your laptop away.
Artikel op NPR.org 17 april 2016

“Researchers Pam Mueller and Daniel M. Oppenheimer found that students remember more via taking notes longhand rather than on a laptop. It has to do with what happens when you’re forced to slow down.”

Je onthoudt meer als je schrijft dan met aantekeningen maken op de laptop. Dit oa ivm het gedwongen proces van vertraging bij het schrijven.
Lees hier verder.

Deze docent geeft oldschool college: krijt in plaats van digibord.
Uitzending ‘NOS op 3’ 11 juni 2016

Alles digitaal in de collegezaal? Bij de 25-jarige werktuigbouwkunde-docent Jurnan Schilder juist niet. Hij denkt dat studenten beter leren zonder computer, Powerpoint-presentaties en projectiescherm.
Lees hier verder.

‘Je hoofd wordt een trage computer als je niet genoeg schrijft’
NOS 23 januari 2018

Steeds meer scholen geven iPad- of laptoponderwijs, we sturen elkaar nauwelijks nog handgeschreven brieven en zelfs het boodschappenlijstje wordt vaak in een app gemaakt. Schrijven is echter heel belangrijk voor je hersenontwikkeling. Door te schrijven worden er in je hersenen allemaal verbindingen gelegd, tussen je linker- en rechterhersenhelft bijvoorbeeld. Je kunt je beter concentreren, je fijne motoriek verbetert en je kunt sneller denken. Iemand die nauwelijks schrijft kun je vergelijken met een trage computer. Wie daarentegen schrijft, maakt een motorisch geheugenspoor waardoor een uitgebreider patroon van hersenactiviteit kan plaatsvinden.
Lees hier verder.